Zübeyr bin Avvâm ibni Hüveylid’e^(r.a.), ismini dedesi Esed vermiştir. Dede Esed, o dönem bu ismi sevdiği için koymuştur ve Zübeyr “yazılı küçük not” demektir. Onun hayatına baktığınızda adeta o küçük kâğıda aşk ve ihlâsın silinmez bir nişane ile yazıldığını göreceksiniz. Zirâ bu tabirler onun ruhuyla yeniden manâ kazanmışlardır.

Hz. Zübeyr^(r.a.), Esedoğullarındandır. Künyesi Ebû Abdullah’tır. Fiziksel görünüm bakımından orta boyludur, normal kilodadır, gür saçlı ve seyrek sakallıdır. Efendimiz’in^(s.a.v.) kıymetli eşi Hatice^(r.a.) annemiz, Hz. Zübeyr’in^(r.a.) halasıdır. Yani Efendimiz^(s.a.v.), onun eniştesidir. Hz. Zübeyr’in^(r.a.) annesi Safiyye^(r.a.) annemiz ise Efendimiz’in^(s.a.v.) halasıdır. Yani Hz. Zübeyr^(r.a.), Efendimiz’in^(s.a.v.) aynı zamanda halasının oğludur. Hz. Zübeyr’in^(r.a.) eşi Esma^(r.a.), Aişe^(r.a.) annemizin kız kardeşidir. Yani Hz. Ebû Bekir^(r.a.) onun kayınbabasıdır.

Hz. Hamza’nın^(r.a.) kız kardeşi olan Hz. Safiyye^(r.a.) annemiz, savaşçı ruhlu birisidir. Onun için oğlu Hz. Zübeyr’i^(r.a.) de öyle yetiştirir. Hz. Zübeyr’in^(r.a.) çocukluğu, annesinin bu savaşçı ruhu taşımasından dolayı çok çetin geçer. Safiyye^(r.a.) annemizin İslâm’dan önceki dönemde zaman zaman oğlunu dövdüğü, ona vurduğu da olmuştur. Bir gün Hz. Zübeyr’in^(r.a.) amcası Nevfel, “Yahu Safiyye^(r.a.), yeter bu çocuğa bu kadar vurduğun! Neden bu kadar vuruyorsun?” diye sorunca, Hz. Safiyye^(r.a.), “Ben o çocuk evine sadık, ileride de savaşçı bir yetişkin olsun diye eğitiyorum.” demiştir.

Hz. Zübeyr’in^(r.a.) babası Avvâm ibni Hüveylid’tir ve babası İslâm’dan önce “Cahiliye Savaşları” diye de geçen Ficar Harpleri’nde vefât etmiştir. O dönemde, Hz. Zübeyr^(r.a.) ise anne karnındadır. Aynı Efendimiz^(s.a.v.) gibi Hz. Zübeyr^(r.a.) de yetim büyümüştür.

Hz. Hatice^(r.a.), Hz. Zübeyr’in^(r.a.) halası olduğu için kendisi, Efendimiz^(s.a.v.) ile Hatice^(r.a.) annemizin evine rahatça girip çıkabiliyordu. Bu da onun imanî esasları tanıyan öncülerden olmasının en büyük sebeplerinden biriydi. Zübeyr bin Avvâm^(r.a.)on altı, Efendimiz^(s.a.v.) kırk yaşına geldiğinde; Hz. İsa’dan(as) bu yana susan semânın dili ilk kez konuşmaya başladı ve Efendimiz’e^(s.a.v.) ilahî mesajlar geldi. Nübüvvetin gelişi ile Hatice^(r.a.) annemiz anında iman etti. Ardından onu 10 yaşındaki Hz. Ali^(r.a.), 16 yaşındaki Hz. Zeyd^(r.a.) ve 38 yaşındaki Hz. Ebû Bekir^(r.a.) ve 16 yaşındaki Hz. Zübeyr^(r.a.) takip etti. Böylelikle Hz. Zübeyr^(r.a.), İslâmla şereflenen beşinci kişi oldu. Kendisi her daim “Beşinci Müslümanım.” diyerek bu durumla övünürdü.

Hz. Zübeyr^(r.a.) toplamda altı evlilik yapmıştır. Bu evliliklerden dokuz oğlu, dokuz da kızı olmuştur. Oğullarının içerisinde en meşhuru, Abdullah İbni Zübeyr^(r.a.)’dir. Abdullah İbni Zübeyr’in^(r.a.) en önemli özelliği korkusuz olmasıdır. Hatta bir rivayete göre cinlerin onu görünce korktukları söylenir. Hz. Zübeyr’in^(r.a.) son eşinin ismi Âtike Binti Zeyd^(r.a.)’tir. Medineliler onun için “Kim şehit olmak isterse Âtike^(r.a.) ile evlensin.”der. Çünkü Âtike^(r.a.) annemiz toplamda beş evlilik yapar ve evlendiği eşlerinin her biri şehit olur. İlk evliliğini Hz. Ebû Bekir’in^(r.a.) oğlu Abdullah^(r.a.) ile gerçekleştirir ve Hz. Abdullah^(r.a.) Taif Kuşatmasında şehit olur. İkinci evliliğini Hz. Ömer’in kardeşi Zeyd b. Hattab^(r.a.) ile gerçekleştirir ve o da şehit olur. Daha sonra kendisini Hz. Ömer^(r.a.) nikahına alır ve ondan sonra Hz. Ömer^(r.a.) de şehit olur. Âtike^(r.a.) annemiz Hz. Ömer’den^(r.a.) sonra Zübeyr b. Avvâm^(r.a.) ile evlenir. Onun da şehit olmasıyla en son Hz. Hüseyin^(r.a.) ile evlenir ve o da Kerbela’da şehit olur. Bunun için Âtike^(r.a.) annemiz ile ilgili Medine’de kulaktan kulağa bu cümle dolaşır: “Kim şehit olmak isterse Âtike^(r.a.) ile evlensin.”  

(İbnu’l Esir, Üsdü’l Ğabe, 2, 307) Efendimiz^(s.a.v.) Hz. Zübeyr için”Her Peygamberin havârisi vardır, benim havârim de Zübeyr İbn Avvâm’dır.” (Buhârî, Cihâd, 40, 41; Müslim, Fedâilu’s-Sahâbe, 48; İbnMâce, Mukaddime, 11) demiştir. Havariler peygamberlerin halis ve samimi dostları, yardımcıları, ruhlarının arzularını duyan, kalplerinin yaralarına hemen merhem olmaya çalışanlardır ve O’na^(s.a.v.) yakın olmak, türlü musibet ateşlerinde pişmeye aday olmak demektir. İşte bu adaylığın hakkını veren güzide sahâbi de Zübeyr Bin Avvâm^(r.a.)’dır.

Yazar : Mehmet Yıldız